یک سوال رایج در مورد دلایل قطعی باور که ممکن است به ذهنمان خطور کند این است که “چرا خدا دایناسورها را خلق کرد؟” یک پاسخ واضح این است که خداوند حیوانات بزرگ را دوست دارد. نهنگ آبی را با 190 تن وزن در نظر بگیرید، یعنی بیش از دو برابر بزرگترین دایناسور! همانطور که مزمور باب 104 توضیح میدهد، خداوند حیوانات را با بیشترین تنوع قابل تصور آفریده است. من در یکی از کتابهایم به نام “سیارهی عجایب“ توضیح داده ام که خداوند همیشه زمین را به همان اندازه و گوناگونی که شرایط فیزیکی روی زمین اجازه می‌داده، پر از حیات کرده است.
امروزه شرایط فیزیکی زمین طوری است که به هیچ موجودی در خشکی اجازه ی رشد بیشتر از فیل نمیدهد. در عصر دایناسورها، به دلیل عمق کم دریاها و ارتفاع بلند درختان قاره ها، حیوانات خشکی میتوانستند مثل دایناسورها رشد بیشتری داشته باشند.
اینکه چرا خدا دایناسورها و فیل ها را آفریده است دلایل واضحی دارد، از جمله افزایش دسترسی سایر موجودات جهان به مواد مغذی که منجر به تنوع بیشتر نوع حیات و بقای آنهاست. دو مقاله ی منتشر شده در دو هفته ی گذشته، و چندین مقاله ی دیگر در چند سال گذشته، هم تحقیقات میدانی و شهودی و هم مدل‌های بیولوژیکی نظری را توصیف میکنند که علفخواران عظیم الجثه نقش بسیار مهم‌تری در افزایش دسترسی موجودات جهان به مواد غذایی ایفا میکنند، یعنی همان مواد مغذی و حیاتی برای حفظ اشکال مختلف و تنوع حیات نسبت به آنچه قبلاً تأیید شده بود.
علفخواران عظیمالجثه مانند دایناسورهای سوروپود (sauropod) که 145 تا 66 میلیون سال پیش در قاره ها زندگی میکردند و 60 تن وزن داشتند، و فیلهایی که امروزه در مناطق گرمسیری آفریقا و آسیا با وزن نزدیک به 7 تن پرسه میزنند و از منطقهای به منطقه دیگر برای یافتن غذا حرکت میکنند. آنها میتوانند غذای خود را برای دهها ساعت یا بیشتر حفظ کنند. در واقع آنها غذای خود را به طور عادی جذب بدن خود نمیکنند و معمولاً دورتر از جایی که غذای خود را یافته اند مدفوع میکنند. بر این اساس باستان‌شناسان قرن گذشته تصور میکردند علفخواران عظیم الجثه در پراکندگی مواد مغذی حیاتی در سراسر اکوسیستم‌های زمین نقش مهمی دارند.
کریستوفر دوتی (Christopher Doughty) از دانشکده انفورماتیک، محاسبات و سیستم‌های سایبری در دانشگاه آریزونا شمالی، در دهه ی گذشته فعالیت بسیاری برای توسعه ی مدل‌های اکوسیستم داشته است. در مقاله ای که در مجله ی “زیست شناسی طبیعت و تکامل” Nature Ecology & Evolution منتشر شد، او از یک پایگاه اطلاعاتی به نام COALQUAL در سازمان زمین شناسی ایالات متحده، برای تأیید تجربی میزان توزیع جغرافیایی مواد مغذی توسط گیاهخواران عظیم الجثه استفاده کرد.1
دوتی مواد گیاهی باقیمانده از ذخایر زغال سنگ از دوره ی کرتاسه (145-66 میلیون سال پیش) را با مواد گیاهی دوره ی پنسیلوانیا (323-299 میلیون سال پیش) مقایسه کرد. غلظت مواد مغذی مواد گیاهی در دوره ی کرتاسه 136 درصد بیشتر از دوره ی پنسیلوانیا بود. تفاوت بین این دو دوره در این بود که دوره ی کرتاسه گیاهخواران بزرگ جثه مانند ساروپودها میزیستند، در حالی که در دوره پنسیلوانیا این گونه ی جانوری وجود نداشت. دوتی فرآیندهای غیرزیستی مانند میزان هوازدگی را به دلیل تفاوت 136 درصدی رد کرد و خاطرنشان کرد که در مقدار آلومینیوم (یک عنصر غیر مغذی و نسبتاً سمی برای گیاهان و جانوران که با همان مقدار در مواد گیاهی هم باعث هوازدگی میشود) هیچ تفاوتی بین دو دوره وجود ندارد.
در مقاله‌ای که چند روز پیش در مجله ی دیرین‌شناسی منتشر شد، تیمی متشکل از چهار بوم‌شناس اشاره کردند که ابعاد بزرگی جثه ی دایناسورهای کرتاسه تا 4 میلیون برابر متغیر است و وزن آنها از 15 گرم شروع و تا 60 تن هم میرسد. در تجزیه و تحلیل بیومکانیک بزرگترین دایناسورها، چهار باستان شناس به این نتیجه رسیدند که پروسه ی هضم غذای این حیوانات مدت زمانی بسیار طولانی داشته است.2 یعنی در یکی از این دایناسورها زمان بین خوردن غذا و گیاهان، تا دفع مواد زائد همان غذاها چندین روز طول میکشیده است، نه چند ساعت.
این نتیجه گیری در مورد مدت زمان بسیار طولانی عبور غذا در بدن برای این دایناسورها، در یک تحقیق جداگانه نیز تأیید شد. تیمی متشکل از شانزده زیست‌شناس نشان دادند که گردن‌های بسیار بلند و سرهای کوچک ساروپودها به این معنی بوده که مدت جویدن غذا در آنها بسیار کم بوده است.3 زمان‌های طولانی هضم غذا و اندازه‌های عظیم این دایناسورها نشان میدهد که آنها بسیار دورتر از جایی که غذا می‌خوردند مدفوع میکردند. بنابراین این دایناسورها میتوانستند پسمانده های مواد مغذی را به طور گسترده در سراسر محیط اطراف خود پخش کنند.
سه دهه پیش، پل ریس (Paul Rees) جانورشناس محیط زیست نشان داد که آنچه برای دایناسورهای ساروپود صدق میکرده، در مقیاسهای کمتر برای بزرگترین گیاهخواران امروزی روی زمین نیز صادق است. او نشان داد که زمان عبور غذا در بدن فیلهای بوش آفریقایی( طبق عکس) بین 21 ساعت تا 46 ساعت است.4 در همان تحقیق او کشف کرد که راندمان جذب غذا در آنها تنها 22.4٪ است. با توجه به اینکه فیلهای بوش آفریقایی ده ها مایل در روز راه میروند، ، آنها هم مانند دایناسورهای ساروپود قبل از خود مواد مغذی غنی را به طور موثر به سراسر محیط اطراف خود منتقل میکنند.
نقش بسیار مهمی که گیاهخواران بزرگ نسبت به جابجایی مواد مغذی در زیستگاههای فعلی ایفا میکنند، در یک تحقیق که با موضوع “عامل در دسترس بودن مواد مغذی موثر بر انقراض مگافونها در آمازون” انجام شد نیز تأیید شد.5 سه باستانشناس تایید کردند که در اواخر دورهی پلیستوسن (20000-11700 سال پیش)، 97 گونه از حیوانات بزرگ منقرض شدند. این انقراض باعث شد میزان ماده ی غذایی محدود فسفر در آمازون بیش از 98 درصد کاهش یابد!
دوتی مقاله ی تحقیقاتی اخیر خود را با یک توصیه برای حفظ جانوران بزرگ باقی مانده روی زمین به پایان میرساند. او به داده هایی اشاره میکند که نشان میدهند انقراض حیوانات بزرگ باعث کاهش غلظت مواد مغذی در زیستگاه آنها تا 130 درصد یا بیشتر میشود. مدل‌های تکاملی نشان میدهند که افزایش حجم جمعیتی ۱۰۰۰۰۰ برابری یک عامل که از زمان انفجار کامبرین در ۵۴۳ میلیون سال پیش رخ داده است «نمی‌تواند از یک فرآیند تصادفی پدید آمده باشد» و این الگوی افزایش چشمگیر اندازه‌هی بدن در این حیوانات، «نشان دهندهی یک اتفاق ساده در گستردگی و پایداری برای بیشتر شدن جمعیت آنها نیست.66
به عبارت دیگر، خداوند این سرمایه گذاری بزرگ را در ایجاد گیاه خواران بزرگ انجام داد تا تعداد آنها را گسترش دهد. به عبارت دیگر او آنها را آفرید تا برای زندگی همه ی جانداران، به ویژه بشریت مفید واقع شوند. ما باید خدا را به دلیل آفریدن علفخواران بزرگ شکر کنیم و هر کاری که میتوانیم انجام دهیم که نه تنها آنها را حفظ کنیم، بلکه آنها را به همان تعداد جمعیتی که در زمان گذشته وجود داشتند بازگردانیم.
پانویس
⦁ کریستوفر ای. دوتی (Christopher E. Doughty) ، «گیاهخواران دسترسی جهانی به مواد مغذی را طی میلیون‌ها سال افزایش میدهند»، محیط زیست و تکامل طبیعت (16 اکتبر 2017): doi:10.1038/s41559-017-0341-1.
⦁ راجر بی جی بنسون (Roger B. J. Benson) و همکاران، «قاعده کوپ و چشم‌انداز تطبیقی تکامل اندازه بدن دایناسور»، دیرینه‌شناسی (۲۲ اکتبر ۲۰۱۷): doi:10.1111/pala.12329.
⦁ پی.آ ریس (P. A. Rees) «راندمان جذب ناخالص و زمان عبور غذا در فیل آفریقایی»، مجله اکولوژی آفریقا 20 (September 1982): 193–8, ⦁ doi:10.1111/j.1365-2028.1982.tb00290.x.
⦁ کریستوفر ای. داوتی (Christopher E. Doughty) ، آدام ولف Adam Wolf ، و یادویندر مالی Yadvinder Malhi ، «میراث انقراض مگافونای پلیستوسن در دسترس بودن مواد مغذی در آمازون»، علوم زمین طبیعت 6 (11 اوت 2013): 761-64، doi:10.10838.ngeo.
⦁ نوئل آ. هیم Noel A. Heim و همکاران «قانون کوپ در تکامل حیوانات دریایی»، علمی 347 (February20 , 2015): 867–70, ⦁ doi:10.1126/science.1260065.
