در اوایل سال جاری، محققان خبر از کشف کتابی که احتمالا قدیمی‌ترین نسخهی شناخته شده از انجیل مرقس است را اعلام کردند (اینجا و اینجا را ببینید) . قطعهای از کتاب مرقس روی یک تکه پاپیروس باستانی که برای ساختن ماسک مومیایی استفاده میشد، پیدا شد. در حالی که برای تشخیص قطعی قدمت این قطعه به تحقیقات بیشتری نیاز بود، اما یافتن آن اتفاق بسیار هیجان انگیزی است. همچنین فرصت خوبی است برای بررسی بیشتر کتابی که آن را کتاب مقدس مینامیم. مورین موزر (Maureen Moser) ، من با سردبیر نشریهی RTB در مورد اصالت کتاب مقدس مصاحبهای انجام دادهام. ما در این سری مصاحبهها در مورد الهام الهی، نحوه نگرش شاخههای اصلی جهان مسیحیت به کتاب مقدس و چالشهایی که کتاب مقدس از جانب شکاکان با آن مواجه است، صحبت کردیم.
****
کشف قطعهی انجیل مرقس اتفاقی بسیار هیجان‌انگیز است، اما من را در مورد شرعی بودن کتاب مقدس متعجب کرد. کتاب مقدسی که امروز از آن استفاده میکنیم چگونه بوجود آمده است؟
این سوال، بسیار سوال خوب و البته بحث برانگیزی است. شاخههای مسیحیت (ارتدوکس شرقی، کاتولیک و پروتستانیسم) در مورد این موضوع خیلی بحث میکنند، و همچنین چالشهایی از بیرون نیز وجود دارد. برای مثال، روحانیون مسیحی میخواستند چهار انجیل جایگزین شامل انجیل مریم، انجیل توماس، انجیل یهودا و انجیل پطرس را در شرع بگنجانند. حالا سؤال اینجاست که طبق کدام قاعده یا شواهد، اصالت برخی کتابها تایید شده و برخی دیگر از این قانون مستثنی هستند؟
من فکر می‌کنم فراتر از این پرسش‌ها در مورد کتاب مقدس، چه در مورد قانونی بودن و چه در اشتباه بودن آن، موضوعی که مهم است دیدگاه ما نسبت به الهام شدن متون کتاب مقدس است. در مسیحیت ایده اصلی این است که کتاب مقدس، الهام گرفته از روحالقدس است و این ایدهی مهم باید در چنین مبحثهایی بسیار مورد توجه قرار گیرد. ما نباید تصور کنیم رسولان یا پیامبران (برای عهد عتیق) به حالت خلسه میرفتند و مانند موجودات غیرطبیعی متونی را مینوشتند. کتاب مقدس همیشه انسان بودن نویسندگان خود، سطح تحصیلات، دایره لغات و دانش آنها را منعکس میکند. اما روح القدس بر این نوشتهها نظارت داشت. او به نویسندگان الهام میبخشید و آنها را وادار به نوشتن میکرد و آنها را در بوتهی آزمونهای الهی قرار میداد.
مثلا در نظر بگیرید که من ممکن است یک قطعه بنویسم و شما آن را ویرایش کنید. ممکن است بگویید، “کن، باید این قسمت را حذف کنی یا اگر این را در اینجا قرار دهیم چطور میشود؟” البته این یک تشبیه ممکن است کمی اغراق آمیز باشد.
پس این موضوع وجه اشتراک ما سردبیران با روح القدس است؟
میدانستم که تیم تحریریهی RTB این تشبیه را دوست دارد، اما این تشبیه بدی نیست. الهام، دیکته کردن نیست. روح بر فرد نظارت میکند، اما واژگان و سبک نوشتن، در دست خود آن شخص است. بدیهی است که دایرهی وسعت واژگان پولس بسیار پیشرفتهتر از واژگان پطرس است. بنابراین، از این دیدگاه الهام، شواهد بسیاری مبنی بر مشروع بودن متون بیرون می‌آیند.
برخی از تفاوت‌های بین شاخههای جهان مسیحیت در مورد شرعی بودن کتاب مقدس چیست؟
در دیدگاه کلاسیک کاتولیک رومی، کتاب مقدس اساساً کتابی مختص کلیساست که کلیسا (منظور رسولان است) آن را نوشته و آن را به عنوان کتابی مقدس معرفی کرده است. کلیسا روی برخی از کتابها مهر تأیید گذاشت، اما برخی دیگر را رد کرد. سپس پروتستانها آمدند و تفکرات و باورهای کلیسای کاتولیک را رد کردند و در واقع خواستار مشروعیت آن بودند.
اما دیدگاه کلاسیک پروتستان این است که رسولان کتاب مقدس را تحت تأثیر روح القدس نوشتهاند. زمانی که کلیسا هنوز تاثیری بر روی آن نگذاشته بود کتاب مقدس به عنوان متنی الهام‌شده بوده و کلیسا تقدسی به آن نداده است. در عوض، کلیسا نقش بسیار موثرتری در به رسمیت شناختن و شرعی بودن آن ایفا کرد. در واقع الهام در خود کتابها نهفته است و این چیزی نیست که کلیسا به کتابها اضافه کرده باشد.
پدران کلیسا چگونه شرع را تشخیص دادند؟
یک محقق عهد جدید به نام اف.اف. بروس (F. F. Bruce)، چهار معیار اصلی را برای تعیین قانونمندی مشخص کرده است که من در فصل 7 کتاب دنیای تفاوت به آنها اشاره کردهام. اولی توانایی و شایستگی رسولان است. آیا رسولان یا یکی از نزدیکان رسولان این کتابها را نوشتهاند؟ دوم دوران باستان است، یعنی آیا در دوران رسولان نوشته شدهاند؟ در حقیقت تمام انجیلهای روحانی در قرن سوم یا چهارم، یعنی مدتها پس از دوران رسولان استخراج شدهاند. سوم ارتدکس است، آیا این کتاب به آموزههای رسولان وفادار است؟ آیا آن مفاهیمی را که رسولان تعلیم دادهاند تعلیم میدهد؟
و چهارم کاتولیک است، آیا این کتاب در عهد عتیق توسط قوم یهود، و پذیرش جهانی توسط کلیسا برخوردار بوده است؟ ر واقع با توجه به باورهای مذهب کاتولیک، پروتستانها اصرار دارند که کلیسا چیز جدیدی به کتاب مقدس اضافه نکرده که قبل از آن نداشته باشد. اما در عوض کلیسا به سادگی این اصول را به کار گرفت و الهام بودن آن را به رسمیت شناخت. بنابراین الهام مجدداً پشت شریعت قرار دارد و متعارف بودن آن دلالتی از الهام بخش بودن آن است. فرض بر این بود که کتابهای نوشته شده توسط رسولان الهام گرفته شدهاند.
گاهی کاتولیک ها ادعا میکنند که اندیشوران کلیسایی این فرض را تأیید کردهاند. و این درست است که انجمنهای مذهبی، به ویژه شورای هیپو (Hippo) و شورای کارتاژ (Carthage) در اواخر قرن چهارم، در حل و فصل مسائل مربوط به برخی کتابهای عهد جدید نقش به سزایی داشتهاند. به عنوان مثال کتابهای دوم پطرس، دوم و سوم یوحنا، یهودا، و مکاشفه در ابتدا مورد تردید قرار گرفتند (antilegomena در زبان یونانی به معنای “در مقابل” است) و قبل از اینکه شرعی بودن آنها در این شوراها مورد تایید قرار گیرد، باید مورد بررسی قرار میگرفتند.
من اخیراً کتابهای دوم و سوم یوحنا را مجدد خواندم و از محتوای آنها شگفت زده شدم. آنها فقط همین نامههای شخصی و کوتاه هستند. چه چیزی باعث شد کلیسا تصمیم بگیرد چنین متنهایی را بپذیرد؟
بخشی از آن به ویژه در کارتاژ (397 پس از میلاد) این بود که کلیسا هنوز در تلاش بود تا مطمئن شود که می‌تواند کتابهای دوم و سوم یوحنا را به یوحنای رسول گره بزند، همان کاری که میخواست در مورد دوم پطرس و حتی یعقوب و عبرانیان هم انجام دهد. من فکر می‌کنم فهمیدن اینکه چرا کتاب عبرانیان زیر ذره بین قرار گرفت بسیار آسان است. مطمئناً این کتاب تمام نشانههای یک متن الهام گرفته را دارد، اما نمیدانیم چه کسی آن را نوشته است. برنابا بود یا آکیلا؟ یا فرد دیگری بود؟
مجدداً، کلیسا به این کتابها الهام نمی‌دهد، بلکه یک کار تحقاتی انجام میدهد و در نهایت تشخیص میدهد که این کتابها واقعاً الهام گرفته شدهاند یا خیر، و بر همین اساس آن را مشروع میشمارد. من فکر می‌کنم می‌توان گفت از جهتی کلیسا نه در الهام‌بخشی، بلکه در نفی کتابها نقش داشت. در واقع بیشتر نقش کلیسا در نفی متون بود.
****
هفتهی آینده این مجموعه را با نگاهی به ادبیات عهد عتیق (که کتابهای تثنیه‌ای نیز نامیده می‌شوند) ادامه خواهیم داد. کاتولیکها آنها را به عنوان قانون میپذیرند و ارتدوکسها قانون کاتولیک را گسترش میدهند، اما پروتستانها وجود کتابهای اضافی را رد میکنند، توضیح خواهیم داد که این باورها به چه صورت انجام میشود.
